Poesia sarda cumposta pro su grande bandidu arzanesu Samuele Stocchino nominadu "Sa Tigre de Ogliastra". 1. Lettores chi leggides sa cantone de su grande bandidu arzanesu pro cale iscopu su fattu est dipesu dae cominzu a sa conclusione: in parte si meritat sa rejone si comprendides chie l'at offesu, de s'arzanesu su tantu terrore e' tota forza e curpa de s'amore. 2. Pro issu mi so postu a taulinu si poto dare custu cantu a prou, non mi ponzo a chircare pilu in s'ou de Samuele Sa Tigre Istochinu; sia malora o sia destinu non mi ponzo a chircare pilu in s'ou, a tale de cumprender d'ogni frade siet destinu o puru volontade. 3. Deo penso chi sa mama natura chi appat sa fortuna istabilida tottu su chi suzzedit in sa vida o siada pena amara o pena dura; dae sende Istochinu criatura dae minore at fattu un'attrevida, solu compritu haiat sett'annos ha cuminzadu a suffrire malannos. 4. Bos prego s'argumentu a giudicare pro cantu siet pagu sa sustanzia, non cherzo de mi dare s'importanzia de cantu bos depp'eo raccontare: Istochinu pro no istudiare issu hat cummissu sa prima mancanzia, de giocare l'aiana impedidu e tando dae domo s'est fuidu. 5. E cussa fidi sa prima disputa ch'haiat a sett'annos cumbinadu, sos suos chi l'haian inserradu dai s'idea sua resoluta si ch'est fuidu a una domo ruta pagu distante dae s'abitadu: l'han'agattadu famidu e afflittu e cussu fidi su primu delittu. 6. Appena in domo sua este intradu Su coro sou fi tottu in fiamma A boghe lenta nendeli a sa mama Issu non si cheriada castigadu Sa mama atentamente la miradu E pensa de li dare d'ogni brama E lassa faghere su chi chere Deus Si nono custu fizu faghe peus. 7. Ses devida sa mama impaurire Bidende custu fizu indifferente Chissà chi siet tropu intelligente Non cumbenidi pius a lu punire Chissà poi si podet cunvertire E poi a mie mada ponner mente Mi tocca de li dare su permissu E gai bido su chi faghed'issu. 8. Pensaiat sa mama sola sola Tota triste piena de affannu It’ada a fagher custu cando est mannu Si como non imparada s'iscola Faghe cumpagnu a s’ainu de mola E poder cumtoinare sempre dannu Bae e gioga sa mama li narada Chissà chi poi mannu già imparada. 9. Bessit Istochinu fora de sa gianna Cun sos cumpanzos suos in cumone S’at leadu pro caddu unu bastone Poi s’at fattu unu fusile de canna Però bi vidi sa sorre pius manna Chi li daiada meda attenzione Issu brinchende comente crabolu Ca fidi cussu su sou consolu. 10. Si passaia sa die cuntentu Tando pius non faghiat dannos Mancu sa mamma sufria malannos Non fidi tando pius in pensamentu Issu gioghende curriat che bentu Fidi s'incantu de sos mannos Naraiat carc'omine e femina Ite pizzinnu forte de ischina. 11. Sempre curriada a totu sos momentos E nudda pensaiada a sosperanzos E fidi fidele a totu sos cumpanzos E cun issu fini sabios e cuntentos Ma fi pienu de malos pensamentos De sos amigos chi fini metanzos Ca fidi de natura tantu ativu Ca fidi malu e troppu agressivu. 12. Ca non timiada né abba né fogu Sa die fritta pro issu fi carda S'idea sua non fidi ispavarda Però fi pront’a isconzare su giogu Una die es bessiu a unu logu Bidet su nidu de un'aquila sarda Pensa de faghe totu sos introgos Torrada a si chircare sos amigos. 13. A su primu cumpanzu chi a bidu Impresse issu li faghe su contu Narada a su cumpanzu si fi prontu Ca deo appo iscopertu unu nidu Dae unu buccu de rocca ca bessidu Cussu non torrat fina a su tramontu Aiò coraggiu e fune preparamos Bi sunu sos puzzones e los leamos. 14. S'amigu non li negat su faeddu Tando l’at nadu coraggiosu sese Si formana una crica chimbe o sese E fidi issu su pius minoreddu E tando s’este armadu de corteddu E totu paris si leana sos pese Arrivini e si ponene a pensare Però niunu bi cheria falare. 15. Tando Istochinu iscappada a rie Bidende sos cumpanzos in paura Chircade una corda più dura E bene presu falades a mie Appena ch’este arrivadu a inie Eco s'aquila sarda s'isventura Cando s’es bidu in perdizione Tando cada imboladu unu puzzone. 16. Zertu s’este unu pagu impauridu Ca non beniat bene a si difender A mala gana tocaiat a rendere Daghi perdinde proa si es bidu Però appena fora ch’es bessidu Fit de nou pensende de si prendere Ma sos cumpanzos totus impauridos S’an pigadu sa corda e sun fuidos. 17. Istochinu cun tantu sentimentu No ischia comente la pensare S'idea fidi e nou a bi torrare Si podiat arrivare a s'intentu Pro issu fidi unuu divertimentu A torrare cun s'aquila a gherrare Ma sos cumpanzos totu non bi crene Intantu no est cosa c’anda bene. 18. Samuele fi sempre a malumore Cando carchi notizia intendiada Istare fattu insoro non podiat Pensende chi ancora fit minore Su babbu poverittu fi pastore D'ogni bona avvertenzia li daiada A lu giugher cun issu a pastoreddu Li pariada ancora minoreddu. 19. Appena cumprit sos battordic'annos de andare a campagna s'est decisu, s'idea at cambiadu de improvvisu, sa mama cambiadu l'hat sos pannos; in campagna in mesu de sos mannos li pariada unu paradisu, hat cuminzadu a fagher su dovere cun tottu gustu sou e piaghere. 20. Hat cuminzadu cun bonu intellettu e cuntentu istaiat in s'ovile, e cun su babbu fit bonu e gentile in su dovere sou fit perfettu, però haiat solu su difettu cheriada trattare su fusile, appena mancaiat s'anzianu issu fit sempre a fusile in manu. 21. Issu si buscat sa munizione pro si bogare su sou desizu, su babbu cando hat bidu su manizu: «Siet custa sa sua intenzione chissà chi pottat fagher bonu fizu». hat pensadu a li dare istruzione: «E si l'hat de natura cussu donu est capaze chi poi siet bonu». 22. A sa campagna teniat simpatia Viviada Istochinu cun ardore Fi cuntentu de fagher su pastore Cun su fusile sou in cumpagnia Su babbu pienu de tanta allegria Bidinde custu fizu in bon'umore C’haiada cambiadu pensamentu E li daiada totu su cuntentu. 23. Sa campagna li fit tantu simpatica E baiat postu tanta passione Non pius amante a sa cunfusione Usaiada una bona tatica A su fusile haia postu pratica E diventadu est unu campione A issu su fusile li fit giogu Chi vi su campione de su logu. 24. Passat chimb'annos felice e cuntentu, in bidda sua pius non l'an bidu e fidi dae tottus preferidu ca fit in sa campagna bene attentu; fit già a deghennoannos arrividu non fit amante ‘e su divertimentu a sa mama pius at dadu noia ca sa campagna li fit una gioia. 25. Solu una die a issu est capitadu andare a bidda sua cun lestresa andare a bidda pro fagher ispesa; paret su die ch'appet istentadu su babbu biet c'àiat tardadu senza pensare a nessuna malesa ca ischiat su sou naturale e non podiat no pensare male. 26. Ecco s'istentu c'at fattu Istochinu c'àiat bidu una signorina, pro cussu àt trascuradu sa faina non fit iscopu nò de buttighinu; però poi si ponet in camminu si pur'in coro b'àiat s'ispina, est arrivadu felice e cuntentu cun cudda signorina in pensamentu. 27. Si c'àt fichidu cussa idea in testa e cuminzat a fundu a bi pensare: «In custas dies bi devo torrare, in bidda como bi ada una festa, custa pizzinna est brava e onesta, la gherzo attentamente faeddare pro ghi m'àt fattu tanta simpatia e deo ispero chi siet sa mia» 28. E tando non bidio pius die Pro bi torrare a fagher s'ispesa Mada incantadu sa sua bellesa Chi sa chi retta mi diet a mie Deo appena c'arrivo a inie La faeddo cun tanta gentilesa Li devo narrare sind’at piaghere Chi deo la dimando pro muzzere. 29. Ma deo mi soe bene preparadu Immodu de mi benner a faeddu Pro cantu ancora deo so piseddu Li naro chi so troppu innamoradu Beni sa die e bi so andadu E bido a issa intro s'ortigheddu La saludo cun modu riverente E issa mi rispondet sorridente. 30. Daghi m’hat bidu tristu miserinu In su momentu fio tristu assai Zertu ca issa non m’hat bidu mai Attraversende in cussu camminu «Ite orobona mi narada Istochinu E proite oe ses seriu gai» Ma tando l’apo fattu sa lamenta «So bennidu pro te si ses cuntenta». 31. «Ma deo sempre tristu fittianu fia turbadu cun issa cortesu, chi fio innamoradu m'at cumpresu, cun veru coro mi toccat sa manu; su pensamentu meu non fit vanu però giustu bi so ruttu in mesu, daghi m'at bidu chi fio cuntentu de m'amare m'at fattu giuramentu» 32. O cara Giuannanghela istimada Ti cherzo unu dovere ispiegare Ti prego tranquilla deve restare Pro niente non reste disturbada Ca in gherra s'Italia est intrada Deo so zertu chi m’ana a giamare Si apo sorte chi torre da inie Sa vida mia est prumissa a tie. 33. So cuntentu chi appo tentu brama E chi semus cuntentos ambos duos Pro como faghimus sos cuncruos De s'amore s'ardente fiama Oe matessi deo mando a mama A faeddare sos magiores tuos Isperamus chi siene cuntentos De arrivire a sos nostros intentos. 34. E prestu mando a mama a s'imbasciada Su seru e totu appei sa notizia Cando sa gosa fit tota segura In su propriu puntu es capitadu Si presentat un'atteru amoradu E s'innozente amada creatura Issa at cumpresu e s'argumentu segada E pronta sa paraula li negada. 35. Poi de unu mese ch’est passadu Cominza de s'amore s'isventura Cando sa gosa fit tota segura In su propriu puntu est capitadu Si presentat un'atteru amoradu E s'innozente amada creatura Issa a cumpresu e s'argomentu segada E pronta sa paraula li negada. 36. Impresse s’at leadu su caminu E lassat solu cuddu prepotente Istocchinu sempre sabiu e prudente Sighi sempre su sou caminu Cada agatadu custu beduinu A Samuele non nara niente Timinde de suzedere carchi dannu E pro sa die at tappadu s'ingannu. 37. Poi de pagu tempus la tentada Cand'est andada torra a s'ortigheddu Obbrighendela de li dare su faeddu Si ti cheres pizzina fortunada Issa non ses pro nudda ispaventada Nendeli lassami impaghe giovaneddu Si tue puru ti bestis de oro Deo non lasso mai su chi adoro. 38. Però ti prego bene de pensare L’at nadu cun peraulas indiscretas Trattendeli attos de minetas Pro como ti lasso impaghe andare Intantu partidi Samuele a sordadare E tue a isposare non lisetas Bae pro como ti dao su permissu Si non cheres a mie mancu a issu. 39. Issu m’at nadu de istare attentu Forsi de desse pro m'impaurire Credende deo forzis de timire Ma sigundu su sou pensamentu Prima chi benzet s'istremu momentu Deo a isse bilu fatto ischire E daghi totu su fattu lu cumprendede Si b’at bisonzu issu si difendede. 40. Rispondede Samuele carmu e prontu già minde so abbizzadu deo puru Appo intesu chi s'amugu Arturu Cheret passare a mie pro tontu Si b’at de arrangiare carchi contu Pro parte mia so prontu e seguru Si carchi cosa ancora ti relatada E tando si mi ghered già m'agatada. 41. Appo intesu chi han fattu sa lega Chi sunu contr’a mie unu fiottu Ma deo non bi timo gai e tottu Si cherzo Arturu prestu si piega Ca si giogamus a sa musca zega In pagu tempus fini s'abulottu E si si gherer coiuadu nou Si a coraggiu fachiumus su prou. 42. E meno male es bennidu s'avisu De partire a sordadu totas duos E pro como si faghene concruos E toccada a partire prezisu Ma Samuele aiada dezisu De li pagare sos dezisos suos «Chissà chi b'arrivimus a sa basa E si non pagat oe pagat crasa». 43. E como benit s'ora 'e sa partenzia e Samuele partit a Casteddu cun milli pensamentos in cherveddu lassende sa famiglia in dolenzia; a Giuannanghela sa sua esistenzia chi pro amentu li lassat s'aneddu nendeli: «Faghe coraggiu e non timas già c'as giuradu c'a mie istimas». 44. «Dae Casteddu partimus a Messina Fio copertu de malinconia Pensende a sa cara gioia mia Cantu de desse trista poverina Prego a Deus e a sa mama divina De li dare sa paghe e s'allegria Deus bi siede e nostra Signora De mi torrare sanu a sa dimora». 45. Appena c’at rezidu sa littera Ca rispostu cu tanta cuntentesa Miro bene sa sua gentilesa Cun bonu modu e cun bona manera Fit cuntenta che una primavera E prestu li rispondo cun lestresa Ti prego sempre alegra de istare Chi forzis benzo prestu a t’agatare. 46. Fio inie ses meses residente Non fìt tantu su gosu ne patire E fio cuminzende a bi godire Si puru pro s'amore paziente Ecco unu sero improvvisamente Beni s'ordine totus de partire Impresse tando una littera iscrio E sa fotografia che l'imbio. 47. Poi c’hapo fìnidu de iscriere In cuss'ora c’aio necessaria Pared sa sorte chi sie contraria No ischia pianghere ne riere Isto senza chenare e senza biere Solu fattende casteddos in aria Serro sa littera, ma tottu cunfusu Nende a issa non rispondas piusu. 48. Ecco su notte in viaggiu Istochinu Chi sie sorte cuntraria non creo Ma pro como mattana non mi leo Pro cantu so luntanu so vicinu Appena c’arrevimus a destinu A s'istimada già iscrio deo Tue pensa de istare tranquilla Sempre cuntenta sies ispipilla. 49. Mi si ponede unu mal'umore Su coro meu fit totu in disaggiu Su sero chi fimus in viaggiu Mi paria pius feu su vapore Sempre pensende a s'istimadu amore Fio perdende in totu su coraggiu Mirende puru sos cumpanzos mios Chi fin pius mortos chi non bios. 50. Tota sa notte senza riposare Pensende sempre a su felice gosu Comente mai leare reposu Non mi daia coro a mi corcare Solu preghende prestu de arrivare A fora de su mare burrascosu Su die in fattu a tardu arrivamus A su portu de Tripoli isbarcamus. 51. Tres dies de reposu nos an dadu E prontu iscrio a sa chi tenzo istima Comente cambiadu apo crima A mie callentura mi at dadu Inie appo torra desizzadu De mi torrare inue fia prima Pro non restare deo in cussa terra Mi so bramadu menzus in sa gherra. 52. Arturu Lai puru fit partidu A su fronte a inie best restadu Però a sos collegas aia nadu De fagher su caiat istabilidu Se seret Istocchinu recuidu Cun Giuannanghela non siede isposadu Ca aiana giuradu tottu in taula E deviana mantenere sa paraula. 53. Unu tiu carraie de Istochinu Chi de numene est giamadu Bissente Omine giustu sabiu e prudente A custa lega istaiada vicinu E l'imponia su bonu caminu Preghende a cuddos de lu ponner mente De istare dognunu in bon'umore E gai non b’ada odiu né rancore. 54. Calcunu de sa lega c’at cumpresu Dae sa lega seste allontanadu Si torrada Istocchinu dae sordadu Dae sa lega menzus istare attesu Giaghi mai a neunu ada offesu Non bada iscopu d’essere insultadu Ca est malu a chircare pilu in sou Feted ognunu su dovere sou. 55. Torramus a Istocchinu poverittu Ponimus a parte sa mala unione. A Istocchinu postu ana in presone Sende chi non fi grave su delittu Ca istaia male in cussu situ Però non fi pro mala intenzione Pro essere in serviziu rifiutadu De presone un'annu lana dadu. 56. Però non fi pro mala cussenzia E ne mancu pro faula necessaria Tota sa curpa fi de sa malaria Sa chi at postu a issu in penetenzia Pro su rifiutu de ubbidienzia L’est bessida sa causa contraria E l’ana postu suta de giudiziu Non fi pro male istintu né pro viziu 57. Cando s’est bidu gai a malu istadu Chi forza de camminare non teniada Piusu a serviziu bandaiada E pro cussu chi l’aiana arrestadu Su tribunale chi l'à giudicadu Chi forzis de assolvere crediada Ma sa legge e su tempu fit severa E lana dadu un'annu de galera. 58. «Cand’appo inteso sa mia cundanna Chi m’ana dadu pro disubidire Mi ponzo solu a discutire Pensende custa pena est troppu manna It’ada a narrer sa mia Giuanna So ubbrigadu a li faghere ischire Pro li narrere sa gurpa no est mia Ca fit s'effettu de sa maladia». 59. Deo creo chi m’ada a perdonare Daghi sa veridade a issa trato Si patit issa, deo puru pato Poded puru sa sorte cambiare Pro niente mi devo disperare Già chi como s’in castigu m’agato Prego sa divina provvidenzia De mi dare salude e resistenzia. 60. Poi degheotto dies cundennadu Mi trasferini a su continente Ma deo totu carmu e paziente Custu viaggiu puru apo proadu A Gaeta m’ana destinadu Non fio solu inie penitente Pensende forsi in sa patria mia M’ada passare custa maladia. 61. Inie non fi tantu su turmentu Si puru carchi cosa apo patidu Apena chi sa pena apo finidu Mi torrana a su meu reggimentu E dae tando felice e cuntentu A da chi a Palermo so arrividu Ma pro s’effettu de sa maladia Mi c’ana postu in s'infermeria. 62. Incue b'istaio geniale Pro chi faghio caminende motu Però non mi sentio bene in totu Non fio che in prima naturale Mi passana sa visita collegiale E meno male m’ana riconnotu Sincrasa deo già fia in partenzia Cun battor meses de cavalessenzia. 63. Cando apo intesu chi at nadu gai Mi ch’essidi unu suspiru dae coro Non bramaia né prata né oro Pro chi sa libertade est bella assai Chi mancu deo credia mai De bider torra sa chi tantu adoro Nessi non bada peruna richesa De pagare sa mia cuntentesa. 64. Appena in Casteddu apo isbarcadu Su coro meu fit totu in fiamma Cuntentu c’apo tentu cussa brama chi so a terra sarda già torradu Impresse a sa posta soe andadu E fatto a issa unu telegramma So torrende a su logu meu amenu Ispettami istasero cun su trenu. 65. Cando rezi su caru telegramma De Samuele samadu Istochinu Cuntenta lagrimende de continu Ringraziende a Deus de sa brama Bessi currinde a domo de mama Nende chi Samuele este in caminu Totu cuntentos pianghene in cumone E prontos fini in s'istazione. 66. Ma Istochinu fit tota sa die In su trenu affaciadu a s’isportellu Non daiada attentu a su burdellu De canta zente b’aiada inie Solu solu cuntentu e rie rie Su logu feu li pariat bellu E arrivadu a orariu prezisu E nende como so in paradisu. 67. Podides ischire ite cuntentesa Ca proada Istochinu in cussu istante Dae lontanu at bidu s'amante E falada dae trenu in lestresa Giuannanghela in brazos ses resa Issu carmu cun animu bastante Leada a manu su sou tesoro E a sa brazzette fina a domo issoro. 68. Poi de pagas dies arrivadu L’ana isveladu a issu unu segretu L'ana nadu c’aiana suspettu A su babbu sas crabas l’an furadu Ma Samuele subitu at pensadu A chie fi c’an fattu su dispettu Sas crabas andan e torrana pro usu Ma chie mori non torra piusu. 69. Custa risposta at dadu Istochinu Pro como tantu dolu non mi leo Però s’appo fortuna chi torre deo Su dovere faghimus a puntinu Li fatto bider a cussu beduinu Pro lu pagare pagu soddu impreo E si como attentu custu azzardu Si torro deo già pago a sardu. 70. Sos battor meses passana, cuntentos Sunu a sos fideles amores, Però bi fini in mesu sos rancores Istochinu cun milli pensamentos Cheriada arrivare a sos intentos De cuntentare sos disturbadores Ma non fidi de salude impositura C’ada bisonzu de una bona cura. 71. Deghe dies prima de finire Li torrad cudda febbre malaitta S'innamorada isconsolada e fritta Faghiada de tottu all'assistire Chi mancu a fora podia bessire Che creatura attacada a sa titta Fi pienu de tantu cuntentesa Ma fi troppu sa sua debilesa 72. Ma poi sa licenza fit finida No ischia comente la pensare Faghiana de tottu a lu curare Ma sa febbre fì sempre istabilida Sa sua amada gentile dechida Pregaiada a issu a rientrare Ma Samuele fì male ridotto Comente poto andare si non poto. 73. Tando dae su sou reggimentu Ana avvisadu sos carabineris sas ispias tottu volenteris Si fint postos tottu in movimentu Prima Istochinu curria che bentu Como sos pese non sun pius lezeris Pro issu est finida sa cucagna Pro si sanare bessit a campagna. 74. Appena Istocchinu ada ischidu Chi fid dae sa giustizia chircadu Dae su letu già sind’est pesadu E fora de sa idda che bessidu Benidi dae sa legge pessighidu E currende un'anca sa bogadu E cussa ruta pro issu fi fea Lu giughene a caserma in sa cadrea. 75. Cussu dannu la dadu pius dolore Pro niente podiat camminare Giamana unu dottore a lu curare Pro issu fidi unu disonore Però pensende a su sou amore At devidu Istochinu lagrimare Ma como chi m’acato in custu assediu A mi sarvare non b’at pius rimediu. 76. Tottu copertu de malinconia fidi Istochmu suspirende a reu e finidu preme ogni retreu tue prega pro me sa rosa mia De mi poder sarvare prega a Deus A tie de ti bidere atera bia E de torrare sanu che imprima Poi sighire amore ei s'istima. 77. Si fidi andada bene custa proa De istare pagas dies in su monte Ma pro me est finidu ogni orizzonte Ma custa orta bi lasso sa coa Mi giughene tradottu a Terranoa Accumpagnadu mi giughene a su fronte M’aggregana a sa Brigata Tataresa E cussa fi sa mia cuntentesa. 78. Però prima mi ponen in presone nendemi chi benio giudicadu pro sa causa c'aio disertadu: «In bidda tua as fattu su buffone»; tando li fatto sa mia rejone comente fit su fattu capitadu, mi narana chi fidi tottu ingannos e mi dana sa minima, chimb'annos. 79. A s'intrada tremadu mi fit su coro pro sa condanna chi mi fit bessida; «Ite mala fortuna c'appo in vida» pensende a s'amabile tesoro: «dogn'unu ad'a torrare a domo issoro si prestu benit sa gherra finida, e deo sempre in mesu a sos affannos est dolorosu a passare chimb'annos». 80. Ma inoghe semus medas sos afflitos a riposare in custa trista branda; it'at a narrer s'inemiga banda chi deo so pienu de delittos ma deo cherzo fagher sa dimanda de mi ponner in mesu a sos arditos, si cussa grazia suzzediti a mie non mi nde importat si morzo inie. 81. Poi da' chimbe dies imbiada custa dimanda fatta a manu mia chi deo forzis mancu bi credia sa dimanda mi benidi accordada; restat una proa preparada appena so intradu in cumpagnia ma deo tottu placidu e soave appo fattu sa prova in su Piave. 82. Però devo su giustu raccontare de custa proa tottu sos nervìos mi sun torradas sas forzas e brios; sas ancas fini prontas a brincare e m'ana postu a isseperare o chimbe o ses de sos cumpanzos mios; bi vit sa barca già preparada e faghimus a su Piave s'arrivada. 83. De bombas e pugnale fio armadu partimus cun sa barca de abbrigu, già m'ana sarvadu su castigu de fagher su dovere appo giuradu; in mesu riu m'ana bombardadu est passadu un'apparecchiu inimigu mi sò lampadu a bagnu senza dolu pro fortuna mi so sarvadu solu. 84. Già chi appo sarvadu sa vida sigo andare a velas ispartas, mi so cuadu in cussas trempas artas e poi dò a proa dezidida: bocco sa sentinella chi fit dormida e poi battor chi fin gioghende a cartas, pro narrer c'appo fattu proa bella che leo sa bandera e sa tabella. 85. Poi chi appo custu cumbinadu torro cuntentu cun tottu su coro, cunsigno sa bandera in manu insoro e sos oggettos c'appo ricattadu e poi a mie m'ana decoradu pro su valore 'e medaglia d'oro però pro gurpa de s'appuntamentu m'an decoradu 'e medaglia d'argentu. 86. Ecco a mie tottu in bon'umore c'appo lassadu cuddu logu iscuru, ispero como a tempus futuru gherrende de mi fagher pius onore; una medaglia tenzo de valore bindighi dies de licenza puru, pare' sa mala sorte cambiada e fatto a domo un'improvvisada. 87. Arrivo tranquillu a domo mia Su pius de sa idda fin cuntentos Solu cuddos de malos pensamentos Fin pienos de mala gelosia A sa caserma fattu ana s'ispia Si fio a postu de sos documentos Nende non sia sa licenza falza Sa mala zente de pessima rassa.. 88. Sa zente mala malaitas siana Cussos in logu non cherene ammissos Chi deo non tenia sos permissos Ca deo ischio totu no ischiana Intantu totu a mie naraiana Totu sos passos chi poniana issos De totu sighia a masticare Ispero prestu de mi la pagare. 89. Su mille noighentos deghennoe meno male mi mandan in congedo, a su guvernu sas armas li zedo m'ana dadu su meritu de eroe, custu faghed a mie bonu proe como grazias a Deus li pedo, ringrazio su Babbu soveranu chi so torradu tranquillu e sanu. 90. Appena mi so bidu in borghesia mi so postu cun coro a tribagliare pensende cantu prestu a isposare, su chi naro no este una mania; mi so postu cun tottu s'energia onestamente lu potto giurare, poi chi fio bell'e preparadu sa mala cricca mi at iscolladu. 91. A unu zertu Anghelu Istochinu pagas erveghes l'aian furadu e custu furtu a mie an imputtadu: unu de sa cricca malandrinu nende chi fio deo s'assassinu custu in caserma at rellattadu; pro si leare su puntu seguru impuntan a mie e a Santinu 'Emuru. 92. Custu Demuru fidi a distante, issu fidi lontanu dae inie e poi un'atteru e no isco chie l'imputana su propriu birbante; deo innocente vicinu a s'amante in dunu istante mi bido arrestadu faghinde a Lanusei sa tuccada pensende: «Est cosa cumbinada». 93. Sende in camminu cominzo a pensare ite det'esser custa brutta iscena nende chi forzis fidi cudda pena chi m'ana dadu sende militare, e deo penso tando de iscapare ma giughio in manos sas cadenas a cando fio vicinu a sa presone leo su olu comente puzzone. 94. Mi so fuidu cun ferros e tottu timinde de presone su castigu poi in campagna agato un'amigu, da ghi m'at bidu issu m'at connottu, pro mi isorver s'est postu in mottu s'est postu volenteri senza obbligu, e pro me est bistadu unu cunfortu in d'unu istante mi so bidu isortu. 95. Custu amigu tremante poverittu l'appo lassadu unu bigliettinu intantu chi sa idda fit vicinu li naro: «Giughe a domo custu iscrittu già t'appo a dare su tou merittu e si mi sarvo t'istimo continu»; mi àt fattu issu custu piaghere c'at cumpresu chi fit unu dovere. 96. Partit s'amigu commossu e gentile pro mi salvare in custa occasione: «Fagheli ischire tota sa rejone su tranellu c'at fattu carchi vile, narali chi mi battan su fusile e unu pagu de munizione, sos cannochiales chi sun appicados sos chi appo in sa gherra acquistados». 97. E dae inie so isparidu Pro mi chircare su puntu seguru Sende chi fio disarmadu puru E poi c’apo unu amigu bidu Mi narad custu dae ue ses bessidu Fi su latitante s'amigu Demuru Dae lontanu issu m’at connotu E m’at nadu chi aia bidu tottu. 98. Demuru tando m’ada incoraggiadu Che frade istringhendemi sa manu Maia bidu a parte de manzanu Cu sos carabineris manetadu Ite dialu tue as cumbinadu Custu latitante amigu m’at nadu Rispondo non ti poto dare indizzios Però penso chi siana cuddos tizios. 99. E si sunu issos disumanos Chi cherene a sa paghe ponner gherra Nendemi pigamus a sa serra E frundeche cussos ferros c’asa in manos Si custos si istaina lontanos Invece de leare mala sperra E prega de non tenner pius dannos A bider cussos ferros a sos chent'annos. 100. Fio andende a dare sos augurio A Giuannanghela su onomasticu sou Bides ch’es cambiadu s'annu nou Clu m’ana afferradu sos lussurios Peròo si sun'issos sos marturios Sa peta insoro si faghede a brou Si gai supra a mie si disvagana Ista siguru chi già mi la pagana 101. Pro como non ti fetes coro duru Finzas chi ses bene suddistattu Cando ses persuasu de su fattu Sin casu già ti agiudo deo puro E senza ischire Giuanne Demuru Chi ti comprice pro su propriu reatu Cando Demuru su fattu at cumpresu A Samuele su contu li at resu. 102. Su die infattu unu frade meu Mi a battidu sa munizione Solu solu est bennidu in persone Senza fagher perunu modu feu Solu m’at nadu pruite fio reu Li rispondo no isco sa reione Ma deo penso a tie tambene Ch’ana a essere sos chi mi cheren bene. 103. Intantu sigo a istare in sos affannos bandidende cun tantu pensamentu, ispettende de benner su momentu e senza causare mai dannos; poi a sa fine passan duos annos e m'ana fattu su dibattimentu e ana fattu sas cosas occultas cundennende a mie e zertu Murtas. 104. Dogni tantu sa mia fidanzada issa beniad'a mi visitare in cumpagnia de sos famigliares, già chi fidi issa puru isfortunada si fidi totalmente rassegnada, pensaiad'a mie a confortare nende chi Deus già fit babbu bonu, chi su malu passadu siet bonu. 105. Cand’ada intesu chi l’an cundennadu L’at nadu a su frade bae prontu Cherzo ischire cal’es custu contu Andas cantu prestu a s'avvocadu Pro cale culpa est chi man'imputadu De custu fattu faghinde contu Li naras chi sunu tantos sos suspettos Però es totu gurpa ‘e sos soggettos. 106. Da chi l’ana su fattu raccontadu De Samuele sa mala preneta Bazi a chircare una domo segreta Ca cherzo faeddare a s'avvocadu Poi chi ido su casu proadu Deo già pago a sardu a chie ispetta E cando custus benini pagados Tando bidimus chie sunt sos ladros. 107. Su frade ubbidiente este andadu A chircare sa domo riservada Daghi sa cosa fit bene tracciada Istochinu fit bene preparadu Cun s'avvocadu si este incontradu E l’at dadu sa causa provada Si sunu assigurados bene fissos Ormai so seguru chi sun issos. 108. E una die a tarda serentina torrat Istochinu a domo 'e s'avvocadu, fit pioende e bene imboligadu de grigio verde una mantellina; s'avvocadu fit sezidu in coghina, intendet su zoccu ed est andadu ca su zoccu l'est parfidu ribelle ma poi at bidu chi fit Samuele. 109. L'at rezidu cun tantu piaghere s'avvocadu cun animu gentile; «Si ses infustu aiò a su foghile», ma Istochinu che mai nudda esseret; poi l'at presentadu a sa muzere nende chi fidi su sou fradile, sa muzere chi non l'at bidu mai de parte sua fit cuntenta assai. 110. Cando fin un'istante rejonende Istochinu fit bene ristoradu cun carchi tazza ch'aiat buffadu, chi fit ora 'e sind'andare fit pensende ecco ch'intendet sa gianna bussende, a aperrere est andadu s'avvocadu e tranquillu aperit volenteri, e chi fini? Sos carabineris! 111. Istochinu si nde pesat reu, non si est pro niente ispaventadu ma s'avvocadu subitu at pensadu senza mustrare unu modu feu: «Bos presento cust'est fradile meu Giuanne Pistis», a custos l'at nadu; li torrana s'insoro cumprimentos fin tottu tranquillos e cuntentos. 112. E s'avvocadu bogad a buffare de binu bonu binu ozastrinu, poi si torrat a sezzer vicinu a su fradile pro non s'ispaventare; bogat cussu sonette pro sonare a s'avvocadu li narad Istochinu: «Intantu est mala custa serentina ca faghimus unu ballu a s'ozastrina». 113. Rispondet s'avvocadu sorridente: «E puru cherzo fagher una sonada in tantu chi est mala sa serada, oe a fradile cherzo ponner mente»; andat sa muzere prontamente leat sa fisarmonica arribada gai s'allegrat puru sa segnora: «E passamus istasera una mes'ora». 114. Pro duas oras si suni ispassados argumentende e buffende bonu binu, gai cuntentu già fidi Istochinu chi pro su malu non fin bintrados, in paghe santa si che sun andados saludende s'avvocadu e Istochinu nende: «Grazie de sa cumpagnia sun paesanos de muzere mia». 115. At nadu s'avvocadu «appo timidu, A Samuele in cussu momentu E cree ca su malu pensamentu In cussu istante mi so atordidu Deo pro parte tua appo timidu Pro ti sarvare fatto appo s'inventu Sa iscusa giusta fatta cun impreu Nende chi fisti unu fradile meu». 116. «Deo puru podia dubbitare In su momentu de sa nostalgia Apo pensadu forsi carchi ispia Maia bidu a inoghe intrare E devo a vostè ringraziare Cun veru coro dae parte mia C’ape salude e sorte tota vida Sia sempre pro me bona guida». 117. «Ispero chi bi sie carchi santu De mi insinzare su bonu caminu E de pagare carchi malandrinu Chi sie cantu prestu in campusantu Pro istanotte lu ringrazio tantu Deo mindando a su meu destinu. Arrivederci li tocco sa manu De l’agatare sempre allegru e sanu». 118. Poi de tantas dies de totu custu In dunu logu giamadu sa prima Pro combinazione totu in d'una Mi creio de sambene infustu Ma poi in parte mi fidi unu gustu Sie malora o puru fortuna Fio appoggiadu in d'unu pinnettu Senza pensare a perunu suspettu. 119. Su sero bido passende a ora tarda A su pinnettu duos individuos Ma fin carabineris travestidos Propriu a moda nostra vera sarda Naro tra me, custa es zente licarda A cale iscopu a innoghe sun bennidos Su mere los a giuttos a sos cuncruos Fini carabineris ambos duos. 120. Su mere fi de pagos cumprimentos Bidinde chi cheriana istentare A sigundu s’issoro faeddare Pariana de malos pensamentos Dimandada si giughiana documentos Si azis contu istanotte de istentare Si bogana sas tesseras volenteris E già fini issos sos carabineris. 121. Rispondende su pius miserinu Cun peraulas sarda istravaladas Dae Nuoro baccas sun mancadas Chi innoghe tantas dies sun vicinu Deo las bido solas de continu E creo chi sian baccas furadas Lassade chi appena faghe die Deo bos zutto finas a inie. 122. Unu carabineri fi de Ilbono Dae Istochinu fi meda connotu Cuddu laiada perdiu e notu E su notte connottu non la nono A custu puru como lu buffono Ca deo parto istanotte e tottu Chito mi so partidu a puntu fissu Si cheren bacas si las chirchen issu. 123. Custu Piroddi su carabineri Su manzanu chirchende su teraccu Nara su mere chi fi sempre istraccu Non lazis bidu chi fidi furisteri E devet esser de conca lizzeri L’apo azzettadu ca paria maccu Faeddaiada a su logudoresu M’aia nadu chi fidi moresu. 124. Appo fattu sa proa a mi sarvare dae custu terribile guai chi deo forsi non creio mai Piroddi a mie a no m'assimizzare; ma deo mi devio isbarbiare e faladu che so a Lotzorai: chissà chi fatto bona sa tuccada ca in cue caserma non bi nd'ada. 125. A s'Intrada 'e sa idda unu piseddu appo agattadu gioghende in sa via, a mi insinzare una barberia e l'appo nadu: «A benis piseddu già t'appo a dare carchi soddigheddu»; e benit e m'at fattu cumpagnia, ma prima de arrivare a inie duos individuos fini fattu a mie. 126. So issidu dae su barberi e so andadu a faghere ispesa senza pensare a nessuna malesa e senza bidere unu carabineri, poi mi so avviadu volonteri a mi leare s'arma ue fit resa ma cuddos duos si fin impostados, in s'istrada de Talana fin cuados. 127. Unu de custos giai fit armadu cun dunu fusile a duas cannas, deo senza pensare a penas mannas andende a ue fio destinadu, bidinde poi a mie bene armadu tra issos unu a nadu: «Non ti ingannas», e fit cussa pro issos sa frastima, a pagos passos m'an dadu su frima. 128. Custu armadu mi narat: «Torra insegus, attentu chi non movas unu pe'»; rispondo: «Ite cheres dae me, forsi t'appo furadu carchi pegus?». «Niente, tue depes bennes cun megus»; contra a mie pariat un re, benidi a m'afferrare e deo mi trocco, mi ogo sa pistola e già lu bocco. 129. E naro a su cumpanzu a si nd'andare ca l'appo bidu tremante s'iscuru: «Si nono fato falare a tie puru, non cherzo una cartuccia consumare, a gai imparades a firmare cando de su fattu non ses seguru; e custu l'appo mortu e non lu nego»; li leo su fusile e bi lu sego. 130. M’avvio torra a su destinu meu Privu de isperanzia e de cunfortu Però pensende su chi appo mortu De custa prima vittima so reu Deo penso chi mi perdona Deu S’appo bocchidu custu ramu tortu E sigo sempre gai e mai mi rendo E cando bat bisonzu mi diffendo. 131. Sos chi faghene errore pro malizia Non meritana chi siene perdonadas Ses beru chi bi sunu sos pecados A bocchire non est una delizia E toccada a rispettare sa giustizia Ca sunu issos puru cumandados Ma chie pensada a mie de m'offendere O rendo deo, o issu, deve rendere. 132. A bocchire no este unu vantaggiu Si non bada unu puntu necessivu Sos chi de sa libertade m’ana privu Si poto zertu li fatto unu omaggiu Pro issos già lu tenzo su coraggiu De los bocchire b’este su motivu Poi de atera zente non m'apreto A chie mi rispettada lu rispetto. 133. Deo non poto perdonare a chie Sos chi mi sunu dende tantu insurtu Dogni pagu cumbinada unu furtu E dogni furtu incausana a mie Ma deo penso chi beni sa die De pagare sos chi sunu in urtu Si como subra mia si disvagana Ma si so biu e sanu mi la pagana. 134. Pro issos zertu paura no tenzo Cussa zente de pessima zenia Deo mi bramo sa salude ebbia Cantu fora in campagna tratenzo A bidda cando cherzo ando e benzo Pro cunfortare s'amorada mia Ca deo cussa zente mai timo Su pensamentu l’appo a chie istimo. 135. De Samuele unu ziu carrale Chi si narada Istochinu Bissente Nende a su nepode pone niente Mira si nono tue andas male Ca m’at promissu unu ufficiale De sos carabineris est tenente E m’at nadu chi totu sas accusas Pro parte tua sunu totu isclusas. 136. E mi hat nadu si tue ses cuntentu Tia cherrer cun tegus cunferire Tue pensa però de ubbidire De cumprende su bonu sentimentu Tue crasa manzanu ista attentu Beni cun megus e non deves timire Chi deo ti lu bato a sa presenzia E tue iscurta sa sua cunferenzia. 137. Sa die infattu a sora decisa Istochinu a s'ora già vi prontu Ca fidi intelligente e non fi tontu Chi non timia mancu sa divisa Ecco su ziu a s'ora prezisa E a s'ufficiale li faghed su contu Da chi lada ascurtadu a sensu fissu De si costituire l’at promissu. 138. Però prima l’at fattu sa reione De unu frade chi m’ana arrestadu Pro su portu de s'arma addietradu Cherzo chi sie fora de presone De accordu si ponede in cumone De desse cantu prestu liberadu Fit cundennadu a bindighi die Fini sa pena e lu tenene inie. 139. E cuminza sa cosa a s'imbrutare Dagni su fattu Istochinu ada intesu Sende pro parte sua fi già resu Invece tocca de m'alluntanare Bide su frade sou confinare Ei sa sorre puru fidi in mesu E poi infattu sa mama e su babbu E di si rendere at fattu acabbu. 140. E cuminzat su ballu a s'imbruttare, Istochinu intendet tottu custu: si fina oe fattu appo su giustu como toccada a mie a mi isbrigare, s'appo fortuna de non m'arrestare a chie toccat li pago su giustu, deo appo a passare vida brutta però siscuru a chie mi benit sutta. 141. Sa prima orta chi m’ana feridu Fio in nostru monte comunale Pro no lassare traccia né signale Su samben meu m’apo custodidu Chi fidi carchi ispia appo induidu E chie vidi su merlo causale Suspettadu dae me su sero e totu Custu faghia parte e su cumprotu. 142. Mando avvisare sa fidele amore De sa mia disgrazia isventura Chi pro me non fi tanta sa paura Si puru mi sentio su dolore Benit issa e mi batti su dottore Inue deo appesi prima cura Poi tres meses de sa cura mia Già via sanu che imprima via. 143. M'avvio torra a subra de su monte Ue podia su logu avistare Sempre sighende a istudiare Mirende dogni punta s'orizzonte Toccada a mie a parare fronte Cantu tenzo fortuna de girare Ormai chi appo fattu gallu Cherzo bider sa fine de su ballu. 144. S'appo fortuna de bider s'accabbu, si m'aggiuat sa sorte a cussa brama pro como no azzendo sa fiamma, non mi fatto de unu coro arabbu. De Giuannanghela est mortu su babbu e poi in breve est morta sa mama, pro issa fini mannos sos castigos ca non teniat parentes ne amigos. 145. Su babbu chentu erveghes at lassadu ma issa non fit bona a las tentare, in manu anzena non las podiat lassare e segundu su sou risurtadu, e tando sa pizzinna ite at pensadu, at pensadu tando de las bender: «Già ghi m'agatto in custa isventura deo las bendo, e soe pius segura». 146. «Intantu sa salude m'est manchende paret grave sa mia maladia, est finida pro me ogni allegria ca pius so pattinde e non godende, so chimbe o ses annos pianghende menzus ch'in custu mundu non che sia, naro a Istochinu si mi dat permissu si est cuntentu mi resto cun issu». 147. Istochinu intendet su lamentu non faghende a s'idea su remproveru, impresse l'at chircadu su recoveru subra su monte de su Gennargentu nende: «Pro parte mia so cuntentu già ghi su destinu meu est poveru», ca issa fit corpida 'e tibici a bona gana li narat chi si. 148. Cantas penas at passadu gioia mia miraculu chi ancora est in pe, ma so cuntentu si morzo pro te su patire no est una mania, si tue as tentu custa maladia so zertu chi l'as tenta pro me però ti naro pro cantu si franghene su c'ana fattu lis fatto pianghere. 149. Issa mi ha rispostu a bonu mottu de fagher tantu dannu non cheriat, solu m'at nadu appena chi moriat de l’interrare in su monte e tottu; e deo tando mantenzo su vottu: su mortu est mortu in cale logu siada; e poi puru m'at postu sa pena de non l'ischire anima terrena. 150. Poi de pagos meses a disfida M’at dadu cust'anima innocente Deo l'appo istimada atentamente Pro me fidi issa s’unica guida Est morta e l’interro prontamente In brazzos mios at lassadu sa vida «Ti giuro morta sese cara nina Ma devo distruer cussa raighina». 151. Piango un'istante a disconsolu Poi chi appo a issa collocada M'avvio che un'anima dannada Sartende in sos montes che crabolu Como nessi non tenzo su orriolu De dare atentu a sa tantu istimada De cussa razza de sos traitores Devo distruer mannos e minorès. 152. Non creo chi su contu sie vanu Ispero chi d'ognora sie bona Poto sarvare s'anima padrona Non cherzo essere totu disumanu Però intantu non resto lontanu Attentamente sorveglio sa zona Deo non timo e a logu non fuo Finzas chi s’urtimu non distruo. 153. Ue tenio sa munizione Cun d’unu amigu Antoni Ferrai Pensaio de mi istimare assai Comente mustraiat sa reione Però chi fidi unu mascalzone In parte mia non creia mai E mi soe unu pagu adormentadu Sende dormidu a mie ada isparadu. 154. S'omine non si pesada a su toccu Pro cantu sie puru praticadu Deo appo in s'istante dubbitadu Pare s'amigu ch’est mesu maloccu Appena chi intesu appo su zocu In su momentu mi so ischidadu Ma su fusile li faghed sa negada Pro cale iscopu tue la tratada. 155. Ma deo tottu cantu appo cumpresu In su momentu appo usadu carma Li naro «pruite as tiradu s'arma» Nende chi aia bidu zente attesa Pro su mamentu fatto appo singresu Non fi momentu de faghere unu dramma Però penso d'istare meda a tardu A custu puru pagadu l'appo a sardu. 156. E' già de duos mortos so reu Cominzo deo bene a discurrire Forzis chi si cheriada inrichire Cun su inari e su taglione meu Ma l’este andadu male cussu impreu E ateros puru bi ana a perire De leare cussu tantigheddu Sateru det esser s'amigu Nieddu. 157. Dinfatti pagu tempus ch’est passadu Chi l'appo dadu su contu cumpridu Cussu puru maia favoridu Su die chi a linna fidi andadu Già l’isco deo su c’appo passadu Su die chi m’aiana feridu Cando Nieddu s’es postu in cuss'arte M'istampana sa coscia imparte imparte. 158. Forsi Nieddu si lu pensaiada Ca aio contr’a issu s’oriolu Tres meses so istadu in tantu dolu Pro gurpa sua malaittu siat Ma pius a campagna non bessiat Pro ghi timiada a bessire solu Una die l’agato in mesu a duos E tando amus fattu sos concruos. 159. Cheriada acquistare soddigheddos Da supra mia senza tribagliare Naro a cuddos duos a sinde andare Ca aio de ragionare contigheddos Bocco custu e lu fatto a cantigheddos E appo fattu sos corvos saziare Como sos duos in bidda lu narana E a faghe s'ispia già imparana. 160. Poi de unu mese e pagas dies De sa morte de Nieddu Bastianu Est cumbinadu unu casu istranu Nende como pius non iscries E tales chi pius non ispies E bocco a Ferrai Grazianu E lasso inie unu bigliettinu Chie l’at mortu già este Istochinu. 161. Samuele sa tigre inferocidu fit pienu de odiu e de fele ca pro issu su sambene fit mele li fit su pius pastu favoridu; e poi a su monte ch'est bessidu fuit a Roma Barzanu Michele però ischidu già l'at Istochinu e issu puru s'est postu in caminu. 162. Ite at fattu Istochinu bene ischide, pienu de velenu e non disgustu at pensadu de ponner fattu a custu e partidu est bestidu de pride, in d'ogni logu l'ana dadu fide lu creian chi fidi pride giustu, In Roma deghe dies est istadu però su merlo non l'at agattadu. 163. Istochinu pienu de furore nende: «Pro custa orta at fattu fallu però ancora semus in su ballu»; non fit tantu su sou malumore poi chi fidi supra e su vapore viaggiada cun dunu maresciallu, umpare s'ana fattu su cumbidu comente pride propriu compridu. 164. Poi Istochinu restada a sa sola però sa pena sua non fi tanta: «Devo distruer tota sa pianta de cussa zente tota un'agliola»; su maresciallu a una biddizola deviada falare in Abbasanta e Samuele at fattu sa manera in viaggiu ada iscrittu una littera. 165. Faghende a Abbasanta s'arrivada si sunu saludados cun ardore, Istochinu l'at nadu pro favore si li podiat fagher un'imbasciada, leada sa littera e bi la dada chi fidi Indirizzada a su rettore e s'este Istochinu dispedidu cun su propriu trenu at proseguidu. 166. Su maresciallu at fattu su dovere de dare a su parracu s'iscrittu, issu at fattu su sou derittu senza ischire mancu chie esseret: «Si sezada un'istante a piaghere», e su parracu passadu at s'invittu poi su maresciallu si separada e tando grazie su parracu li narada. 167. Su parracu subita in cuss'attu apperit sa littera geniale in dunu trattu s'est sentidu male però in parte fidi soddisfattu Samuele li narat chi fit gratu de sa preiga sa notte de Nadale c'at preigadu cun tanta delizia de Deus e de su malu sa giustizia. 168. «Su rettore mi devet perdonare si deo appo leadu custu filu e a su maresciallu nazzebilu: deo devo sa legge rispettare solu deo non poto perdonare supra de s'inimigu mancu pilu; rispetto sos chi sunu a mie bonos ma cun sos malos no uso perdonos». 169. «Sa sorte m'at a giugher a inue pro cantu in sa vida appo a durare, devo solu sa legge rispettare tantu inoghe e gai in tottue e pro me reverendo prega tue chi bi siet rimediu 'e mi sarvare, prega su Babbu ei s'Ispiritu Santu ca reverendo ti ringrazio tantu». 170. Devo leare totu sos navios Già chi sa mala sorte m'est toccada Sento chi appo s'anima dannada Penso chi prestu mi mancan sos brios Appena so torradu a logos mios Bi fit totta sa idda ispaventada Totu custu mi dada pena e tragos Suffri sa idda pro gurpa de pagos. 171. E mi torro de nou allontanare A faghere unu giru a sa foresta Pro dare paghe a sa zente onesta Pro bessire sa zente a tribagliare E sigo in campagna a passizzare In intro a sa foresta fatto festa Andei a Santa Barbara pro invitu E poi a tardu appei su confrittu. 172. Ma su seru mi l'appo bida brutta De sa manera chi m’ana attaccadu Su sero unu cadditu appo lassadu Pro mi difender dae sa disputa Però s'idea mi fi resoluta E pro fortuna già mi so sarvadu E a pustis de tantu fogarone M’ada fertu una ischeggia de pallettone. 173. A isparare no este unu ischerzu Pro cantu unu sied fortunadu Su primu tiru si b’enidi isbagliadu Poi b’est su secundu e b’est su terzu Su die infattu vicinu a Jerzu Ateros tres m’aiana attaccadu Su die puru in cussa faina Bi lassei sa grigia mantellina. 174. Parto su die, in parte cuntentu Nende mi so sarvadu oe puru Pius innantis a Gattu Demuru Chi aio cun issu appuntamentu Riende naro su chi appo tentu Nende pro oe già so sarvu puru Appo perdidu totu su c’aia Ma sie sana sa persone mia. 175. Como penso de fagher una conquista Gài chi appo intesu unu nou iniziu E devo faghere unu sacrifiziu Chi b’at noa giustizia in vista In bidda b’est sa milizia fascista E sun pro me fattende serviziu Si istimenta mi fatto prezisa E cando cherzo mi ponzo in divisa. 176. Istochinu dae sende piseddu Teniada carchi ispiritu internadu Ca una sera in Desulo este intradu E bidu l’ana cun d'unu a faeddu Sa sera e tottu bidu l’ana in Casteddu Cun d’unu amigu sou affiancadu Aminittimus chi siet sanu e doniu Ma fi protettu dae carchi dimomu 177. In custa zona sun totus a una boghe Ca Istochinu sie da gasie E puru ispantu mi faghene a mie Sa veridade niunu atroghe Si como unu lu bidede inoghe E tando poi lu bidene inie O giughene dimonios a impignos O puru giughene ispiritos malignos. 178. Una die fidi in bidda sua In d’una domo de unu parente In d’unu istante improvvisamente Bidede sa milizia tottu in fua In su apposentu brincada e si cua E si bestidi in forma de sergente Pro issu fi cuss’ora necessaria E isparada tres corpos in aria. 179. Ch’essid currende a sa postazione Cun su muschette in manu faeddende Nende a cuddos ite sezis pensende Istade bene attentu attenzione Cuddos duos chi fini a piantone Currene lestros a ue fini isparende A s'ordine de su sergente hana obbididu E tando Samuele este isparidu. 180. Chie at tempus no ispete poi Si ponede a tracolla su muschette In sa buscia si poned su bonete Pro oe puru est cumbinadu goi In d’unu puntu incontrada a Loi Tranquillu sonende su sonete «Comente tue invece de ti cuare A su pubricu ti ponese a sonare». 181. Ites cussu li narada «ignorante Pensa de accabbare su burdellu E puru ti ses postu in logu bellu A tale de ti bidere ogni passante» Ma Samuele pensada in s'istante Chi fi pro issu forsi su tranellu Ma cuddu hat sighidu a divertire E custu puru hat fattu isparire. 182. Su pensamentu sou già fit giustu Chi fit sa sonada pro malesa Fit s'accordu fattu cun'intesa E su sonare non fidi pro gustu In pagu tempus isparidi puru castu De circolare at finidu s'impresa Ca l’at bidu chi fidi ramu tortu Chie faghed s'ispia chered mortu. 183. Chie mi chered ponner sa tropea Dae me deve fagher cussa fine Si rispetto la legge e Mussoline Non rispetto su chi hat mala idea Si deo so passende vida fea Est sempre curpa de su vile omine Chie gai si mustrada importunu Deo perdonu non dò a niunu. 184. Pro cantu carchi unu sie tontu Si est dormidu su sonnu l'ischido E cando poto pius non mi fido A su ch’est farsu li sardo su contu E prestu ispero de faghere affrontu A s'amigu Barzanu si lu bido Oramai chi mi so postu immotu A unu a unu che passana tottu. 185. Ca sun custos sos mios consolos Orarnai a bochire mest un'arte Massimamente sa cuntraria parte An pagu tempus de isparghere sos bolos Zertu chi timene de andare solos Ma oe o crasa leana sa parte L’appo a chircare che pilu in sou Dognunu pagada su depidu sou. 186. Sa contraria parte arzanesa pensende sempre cun s'idea mala dattu chi ana sa morte in pala, cun Villagrande faghene s'intesa, cun battor o chimbe faghene s'impresa chi Samuele fit sempre a cuss'ala, nende chi si non bastat su taglione atteru tantu ponimus a cumone. 187. E unu zertu fit Giuseppe Loi su primu de sos tres postu in bolu, su taglione pro issu fit consolu e pensat de l'acquistare goi: «Non b'at bisonzu de nde tennes dolu, pro Istochinu basto deo solu ca si cherzo prestu già l'agatto e deo solu a Istochinu batto». 188. In foresta 'e Villagrande comunale b'aiat zente fattende carvone, Giuseppe Loi e Basuccu in cumone fin inie pastores uguale; bi fidi una dispensa 'e cereale e binu puru pro carchi persone e bi fini sas cartas pro giocare e Samuele sighiat a b'andare. 189. Bidio sa politica a fiancu chi mi faghiat Loi cun Basuccu, su sero incontro a Santinu Succu, unu fidele bandidu cumpanzu, li naro; «Cras so invitadu a pranzu però penso chi siet carchi truccu»; mi risponde Santinu: «Non ti fides, oe su mundu est malu già lu bides». 190. «Deo cherzo mantenner sa paraula e so dispostu d'andare a inie, s'appuntamentu est pro mesu die de custu bellu pranzu senza taula, e poi siet truccu o siet faula tue Santinu sorveglias a mie, si est ingannu comente discurres si b'at bisonzu tue mi succurres». 191. Pare Santinu chi apet reione e non b'andare teniat remorsu, su diciu narat sa petta giughet s'ossu e no est farsu cussu paragone: «Comente leo su primu buccone battoro o chimbe mi si lampan addossu, a mala gana deo mi so resu e comente unu cane m'ana presu». 192. «Pare Santinu chi appet reione at bidu tottu su chi m'ana fattu», partit prontu dae cuddu trattu pro liberare s'amigu Istochinu, curret prestu, s'impostat in camminu nende: «Prestu isorvide su ricattu»; tres sun fuidos e Loi b'est restadu ed est cussu chi l'at ismanettadu. 193. Giuseppe Loi appenas m'at isortu curro e abbrazzo su cumpanzu meu chi m'at dadu isperanza e recreu, si nono pro gurpa mia fio mortu, e pro Santinu tenzo su cunfortu e fit pro s'inimigu su ricreu: «Bae imbonora» naro a s'amigu Loi, «sos contos nostros faghimus a poi» 194. Mi narada Santinu in cussu tretu Como Istochinu persuasu sese Tue ringraziare non mi dese Chi a s'ingannu d'ognun’est sugettu Cando t’abizzas c’asa unu suspettu Tue si podes leadi sos pese E tales de non ruere in guai De zerta zente non ti fides mai. 195. Angelicu Lai cheria provare A giughere su bestiamene a susu Bidet a Istochinu e non bidet piusu E forzis tinde torras a lu ligare Però li fidi invanu su pensare E cussu pensamentu l’ada illusu Sende inie cun cussu pensamentu Istochinu presente fit su momentu. 196. Alt e non sigas a avanzare Ca a tie como ti fatto unu giogu Nendeli cussu est su propriu logu Inue mazis devidu ligare Como ti devo su contu assardare Istringhe su grillete e li da fogu Sa balla in parte in parte l’at passadu Mancu Gesù Maria non at nadu. 197. In Villagrande appena hana ischidu De sa grande disgrazia fatale Iscramende sa idda generale Si aggiughe zente a cussu partidu E Ricu Murtas si est preferidu Che Loi fortunadu tale e quale Cun si squadra de Loi Peppinu S'avviana totus chirchende a Istochinu. 198. Istochinu su fattu ischi tottu Non s’at postu in sa mente tantu dolu Anzi pro issu fidi unu consolu A issu lu poniana pius in motu Pro cantu sied mannu su fiottu Deo già mi diffendo solu solu Anzis più cuntentu issu pariada Ca sas duas isquadras non timiada. 199. Como toccada a Basucu Sarvatore Chi tantu tempus custu fit cuadu Vicinu a bidda aiata seminadu Pro provvista de domo su laore E cussu puru fidi s'autore De Istochinu cando l’an ligadu Sa die fidi andadu a triulare E sa vida b’at devidu lassare. 200. Ma Istochinu sempre in cussa zona Bi abitaia pius frequente Ma poi l’ana bidu meda zente Narada, sa campana male sonada Pensa de agatare s'ora bona S'avviada dae inie prontamente Su caminare li fidi unu giogu E pro s'istante at cambiadu logu. 201. Tottus sos pensamentos chi fachiada Li vin tottu in favore sos disignos Sos inimigos cu tantos impignos In logu a Istochinu lu sighiana E tottu intrappare naraiana Custu giughe dimonios malignos Mai in niunu logu lu brocana Tottus lu bidene e mai lu toccana. 202. Issu fit sempre dae monte in monte E candu puru in sa pianura In dogni logu de issu sa vigura E candu puru sutta carchi ponte E si carcunu beniada a fronte Si tremaiada solu de paura Li lassaia liberu su passaggiu A l'isparare niunu aia su coraggiu. 203. Eccone unu de sa parte intesa Unu zertu giamadu Giuanne Fara E Istochinu passende li nara E comente ista sa ghenga arzanesa E pro te puru est finida s'impresa Li punta su muschetto e già l'ispara Istochinu a neunu non provocada E poi nende suta a chie toccada. 204. Sa die puru la passada zega Cun su moschette sou sempre in manu E preghende su Deus soberanu E a sa bella sua morta prega Ispero chi carchidunu de sa lega De lu bocchire si m'agato sanu Si puru carchi borta so digiunu Ma si poto distruo surtim’unu. 205. Custu puru m’at dadu unu cunfortu Dae Basucu appena pagas chidas Sas femminas de sa idda impauridas Non podiada andare mancu a s'ortu Ca fini privas de ogni cunfortu In domo issoro fin totus istichidas Nende chi fidi una tentazione Dendeli totus maladiziones. 206. Si vi fattu de unu coro arabbu Dogn'umbra li faghiada fastizu Pensende de arrivare a su desizu De fagher sambene a s'urtimu acabbu Inue a mortu a Basucu su babbu Inie e tottu at mortu su fizu A su babbu sa conca l’at pistadu Però a su fizu lada iscannadu. 207. Custu si naraiada Anacreto Fizu de Basucu Sarvadore Pro sa famiglia fi troppu terrore Ma issu nende atteru nd'iseto Oramai bi sò e approffetto Non nde lasso né mannu né minore No affalzo su meu giuramentu a sa c'appo interradu in Gennargentu. 208. Una fiza de Basucu Rosa In cumpagnia de Giuseppe Loi A pagas die de su frade poi Benzende dae campagna faticosa Samuele che una mariposa La bidu e gridende aioi Li nara frima e non sigas a gridare Ca tue puru bi deves passare. 209. E chie la sarvada sa nepode Fizu de su connadu Pietrinu Fid frade de Giuseppe malandrinu E pro cussu Rosa at tentu sa lode Narat Istochinu oe non si pode De l’agatare sola in su caminu Ca Pietrinu li fidi un'amigu E Rosa si at sarvadu su castigu. 210. L’at nadu so pro oe fortunada Dae nepode tua favorida E si ti hat fattu oe sa guida Chissà chi s'ora tua est segnalada Sa nepode s’est tota ispaventada Pro cussu assustu b’at postu sa vida Però ispero chi bonzed sa die Chi benid s'ora de toccare a tie. 211. Però pro sa morte de Anacreto an arrestadu duos innozentes ma Istochinu fit tantu dolente: «Su fattu est bruttu ma deo l'inneto» nende, «ite fatto, ite isetto mi toccat de iscrier prontamente, mi toccat de lis narrer sa rejone pro sos innozentes chi sun in presone 212. «Sa pinna in manu in presse mi leo, fimus umpare cun s'amigu Succu, non siet chi li fetten carchi truccu pro los sarvare a issos m'impreo naro sa morte l'appo fatta deo su c'appo mortu Anacreto Basuccu: est custa sa santa veridade ponide sos innozentes in libertade». 213. Ma una die in sa idda sua aiana sa idda accerchiada e non podiat fagher s'iscappada, fidi che unu pische tentu a lua, ma sempre cun sa furbidade sua aiat già sa cosa cumbinada: lassat sas armas e bessit in camia si podiat leare carchi via. 214. Curret Istochinu a s'appostazione a manu in artu tottu ispasimadu nende Istochinu chi si fit cuadu: «Però dade bene attenzione, ma deo cherzo sa parte 'e su taglione appena benit issu catturadu»; s'avviada a ue fidi su bandidu e Istochinu gai ch'est bessidu; 215. A issu li pariat una festa bidende tota custa disciprina, intantu chi fit forte de ischina ca fit chei su crabolu in sa foresta; una die cun d'unu moju in testa issu si fit bestidu de femina giughinde in manu una creatura si sarbat senza dubbiu ne paura. 216. Un'attera proa puru at cumbinadu in su casotto de sa ferrovia, forsi mai neunu bi creiat d'esser gai Istochinu fortunadu: unu l'at bidu cando fit intradu subitamente li faghet s'ispia e sette o otto l'ana accerchiadu in su casotto inue fit cuadu. 217. Bidet a custos a manca e a destra pensat de sistemare sa faina, ca fit lizzeri comente una frina at pensadu de fagher cosa lestra e si ch'imbolat dae sa finestra imboligadu cun sa mantellina e cuddos otto l'ana fattu fogu: lassat sa mantellina e issu in logu. 218. Currende in presse unu graduadu Creinde che fit giustu su bersagliu E finalmente ses ruttu in s'ingagliu De sa manera chi l’ana isparadu Ma poi benidi a resurtadu Fit tottu invanu su sou tribagliu Chirca su mortu e mortu non b’ada Solu sa mantellina traforada. 219. Tra Lanusei e Arzana una die in d'unu buscu mannu de castanzas e zertu chi non fit in terra istranza carchi ispia ana fattu a mie: ite giustizia benit a inie, su sero puru l'est bessida lanza, mancu su sero a mie m'ana presu sende chi fio cun issos in mesu. 220. Però devo narrere e comente chi in d'ogni cosa bi chere malizia: giuchio su bistire de milizia e mi l'appo indossadu prontamente e m'attacco sos grados de sergente faghio deo parte de giustizia, mi so cun d'unu milite aggregadu e poi a tardu mi nde soe andadu. 221. Un'attera orta a Mandas una festa ischio chi bi fidi sa fiera e deo appo fattu sa manera cun pagos pensamentos in sa testa pro no istare sempre in sa foresta; ispassadu mi so tota sa sera e poi ca fit tardu a mi nde andare appo pensadu ue mi corcare. 222. E custa fit una cosa importante chi a la fagher bi cheriat penseris, già chi bi fini sos carabineris; fio bestidu de negoziante, mi so postu in caminu bastante in tantu chi sos pese fin lezeris, de mi faghere in caserma corcare ca tenio paura a mi furare. 223. Appo pensadu de los cumbidare mentre chi lis faghio sa rejone deo pomposu che bona persone nudda a su malu faghio pensare ma narana: «Proamus a faeddare su cumandante de s'istazione»; dag'at intesu su meu lamentu su maresciallu puru fit cuntentu. 224. Deo mi so mustradu tottu afflittu in forma de lamentu e de piantu pensende chi bi cheret agguantu arrivare a cust'esitu e meritu; su notte pagas rigas appo iscrittu de s'ospitale ringraziende tantu: «Cun bois mai soe unu ribelle bo saludo Istochinu Samuele». 225. Da inie a Seui soe andadu e appo mortu unu seuesu, custu puru su die fit in mesu cun Loi cando a mie ana ligadu e tando a issu puru appo pagadu ca non perdono a chie m'at offesu: l'isparo senza li narrer faeddu de lumene si narat Ballicheddu. 226. Inie m'ana bidu traffichende ma ca usan ispias volenteris currere a s'arma 'e sos carabineris: «Istochinu este innoghe reposende»; su maresciallu si pesat riende osservende de cuddos sos criteris; nat a su maresciallu: «So seguru», rispondet unu: «Benzo deo puru». 227. Su maresciallu tottu commovidu prontamente si cambiat sa este: «Nademi su puntu in ue este e a it'ora a issu l'azis bidu»; si armat tottu lestru inferocidu fit pienu de gloria celeste, nde leat unu de sos pius fortes andat a s'appostare intro sa corte. 228. Istochinu at bidu tottu custu pro un'istante s'est impauridu; «Chie det'esser su ch'a mie at bidu custu cheria de sambene infustu»; su maresciallu fit forte e robustu e s'est dezisu Istochinu a bessire, su maresciallu s'imbolat resoluttu ma pro disgrazia su maresciallu est ruttu. 229. Sa notte fit iscura e senza luna Istochinu in s'istante est'isparidu, su logu fit tottu impauridu bidinde custa gherra tottu in d'una e custa orta puru pro fortuna chi mancu una pallottola l'at feridu, solu currinde et mantesu sa fua ed est torradu a sa zona sua. 230. Non timia né pena né castigu Ca no ischiada ite fit paura Sa idda sua fit fotta in tristura Est bintradu a sa idda che obrigu Pro bocchire unu sou inemigu Est bintradu dae una cubertura Ma non b’este arrivadu a su dovere Ca ada incontradu sola sa muzzere. 231. Sa poverina tota ispasimada Cando at bidu a Istochinu presente S’ada apertu sa giana prontamente E est fuida che anima dannada Piusu a domo sua b’este intrada Solu a deie in mesu a sa zente Però si poded narrer fortunada Ca Istochinu l’ada perdonada. 232. Ma l’es duradu pagu cussu afficu Ca l’appo posta prestu in angustia Ca issa pagu tempus fit partia Chi appo mortu su maridu Enricu E custu puru si cheria ricu De su taglione supra a pala mia E bind’at medas c’ana cussa gana Però penso ch'este idea vana. 233. Ed ecco prontu un'ateru signale Chi Demurtas Enricu non fit solu Custu puru teniat s’oriolu E fidi una guardia forestale Però su contu l’este andadu male Lu ‘occo e fidi Anghelu Putzolu E chi lisco chi este farsu omine Li fato faghere a tottus cussa fine. 234. Como leamus su forte leone Istochinu fit custu chi timiada E cantas dies e notes passaiada In d’unu mare de cunfusione Custu aiad mala intenzione E Istochinu a custu pensaiada Ma devo istare attentu a puntu fissu Ca su chi timo deo est solu issu. 235. Giuseppe Loi fit sempre impostadu Tentende a Samuele fit continu A custu solu timiada Istochinu Ca Giuseppe fi forte e fidi armadu Teni como insoro resultadu Pari pari s'incontrada a vicinu S'isparana in d’un’attimu minutu Si sarvad sa tigre e su leone est rutu. 236. Curred Istochinu a pugnale in manu Timinde forsi de sinde pesare L'oltraggiada e lu sighidi a iscannare Cun odiu feroce disumanu Finalmente ses binnidu marranu Nandeli già m’has fattu tribulare E tra sé Istochinu s'acunnortada Chi pro su restu pagu già m'importada. 237. A sas bindighi dies a poi C’aia su leone liquidadu S'ultimu de sa ghenga b’est restadu Unu collega de Giuseppe Loi Si naraiada Fortunadu Balloi Fit arzanesu e a Gairo coiadu Tue puru m’as dadu pena e tragu Como su pesu meu est pius pagu. 238. Bind’ada ancora chi non sunu istancos Chi deo tenzo iscrittos in s'ischeda A custos li piaghede sa moneda Ma timo chi che l’essada in fiancos Su taglione de dughentas mizza francos Si bestini de abitos de seda Bisonzu ischire su puntu de sa luna A chie ada a toccare sa fortuna. 239. Ma sa moneda chered tribagliada S'omine onestu, si chered campare Sa robba anzena si lassada istare A chie si l'hat acquistada Si unu campad cun roba furada Sa pedde est dubbiosu a bi lassare Pro no amare su santu tribagliu Meda zente si ponede a bersagliu. 240. Bisonzu puru credes chi esisti Deus Ca este issu su nostru soberanu Dev'esser giustu d'ogni cristianu De amare sa paghe e su recreu Balloi puru fidi amigu meu Ma sa moneda l'hat fattu marranu Già chi de me no hat tentu cunfortu Pro curpa sua est bistadu mortu. 241. Non naredas chi sie curpa mia Si deo mi so tantu inferocidu Si oe so fatende su bandidu Non cretedas chi sie pro mania Est curpa de sa mala gelosia E de su restu contrariu partidu Ancora a insistere sunu fìssos Bi suffro deo, ma pianghene issos. 242. Un' atera disgrazia sarvada Nesi, Istochinu pro sa mia vida S'appo fattu a intrade, s'attrivida Penso chi custa est s'urtima aconcada Si liberadu mi so a s'intrada Non so siguru si bi fatto s'issida Fio in domo de unu catolaiu Ma custa orta mi fala carchi raiu. 243. Fidi una notte troppu friturosa Non baia de fogu un'ischintidda Sa domo fidi in s’oru de sa idda E pro me fi già s'ora premurosa Tando penso de faghere una cosa De che bessire a moda de ambidda Però penso chi vanu est su sacrifiziu Ca fit troppu severu su serviziu. 244. Ma poi l'appo menzus istudiada Pro mi sarvare deo poverittu Bidio tottu dae unu braconitu Bidio sa milizia impostada E tando sa divisa appo indossada Che so issidu nende ite fritu Nende a unu s'aiada unu luminu Frastimende sa idda e a Istochinu. 245. Bessidi Istochinu a battire frasca A fagher fogu pro si riscaldare Sa sentinella, isetende a torrare Ca fì troppu sa notte sa burrasca Istochinu giughiada una tasca Suta a sa este pro si cambiare E cudda sentinella totu illusu Su capu isquadra non at bidu piusu. 246. Istochinu si torrada aviare A unu monte a drommire in sa gruta Ma sempre cun sa mente resoluta Pensende sempre a chie ada toccare Ma deo penso solu a mi sarvare Però iscuru a chie rued suta E su manzanu appena a fattu arbore Appo agatadu un'amigu pastore. 247. Ambos si saludana a dovere E tando a su pastore nadu l’ada Comente tue a custa incontrada E Istochinu rispondede a tenore Tue mi deves fagher su favore Bides chi appo s'iscarpa segada Tè su ‘inari chi ti servidi impreas E pro favore s'iscarpa mi leas. 248. Custu pastore faghed sa tucada Istochinu l’at nadu prima de andare Pro piaghere cuita a torrare Chi non cumbine carchi improvisada Custu invece de faghere s'imbasciada Andada a caserma a lu denunziare At pensadu de faghere custu ingannu Ischinde su taglione chi fit mannu. 249. A tardu torra cuddu a daiu a daiu Pro caia fattu s'istentada Nende chi sa buttega fit serrada E so andadu a unu catolaiu Istochinu pensende a carchi raiu Temiada de passare sa notada L’apo lassadu su inari in manu E m’at nadu de torrare cras manzanu. 250. Si mustrada Istochinu indifferente At fattu bides chi fidi ignorante Fit sempre de animu bastante Mirende a cuddu in s'attu presente Custu tipu non parede innozente Giughed sa cara de unu birbante Ma pro como matana non mi leo De mi giughere ingannu non lu creo. 251. Su manzanu appena at fattu die Bido custu chi chito s'est pesadu C'andaiada a s'iscarpa m'hat nadu Però cunvintu no ha fattu a mie Mancu arrividu non fidi a inie E mi bido de giustizia circundadu Deo nende assassinu a bassa bogne Comente a mi sarvare innoghe. 252. Chi sie malaittu cuss'intragna Su die chi a sa lughe t'ha bogadu Cun tottu coro l'happo frastimadu Dae sa grutta de cussa campagna Si deo como pigo a sa muntagna So siguru chi benzo fusiladu Pro non faghere de fogu una ischintidda Appo pensadu de fuire a sa idda. 253. Deo tottu cupertu de paura Intro a una domo umile che seda Però non ch'est passadu tempus meda A custu happo mortu a iscannadura Bind'ha meda de custa zente dura Chi l'imbriagad sa mia moneda Ma tottu sas ispias chi s'impreana De su dinari meu non nde leana. 254. Appena fattu cust'atteru delittu partit Istochinu tranquillu assai nende tra mene: Non creio mai de mi sarvare dae custu cunfrittu; e como devo cambiare situ pro agatar'a Antoni Ferrai, custu est su pius ch'appo in coro, ue agato a Ferrai lu divoro. 255. Ispero chi su contu m'andet giustu comente bramat su meu cherveddu, como mi paso unu momenteddu chi so ancora de sambene infustu, si bi resesso a bocchire a custu e poi b'appo s'amigu Nieddu, e poi fatto in tottu sos concruos cando sunu isparidos custos duos. 256. E cuminzo su primu a pedinare inue abbitaiat pasculende, dae su puntu chi fio tentende in mesu a trese lu bido passare, tando cuminzo a m'avvicinare e poi fini in sa mandra murghende, sende vicinu ispicco unu sartu e naro a tott'as trese: «Manu in artu!» 257. «E finalmente est bennida s'ora de custa die tua istabilida, pro cantu t'appes giuttu sa guida deo ti naro chi non timo ancora»; naro a cuddos duos «Besside a fora», duos corpos a Ferrai app'isparadu, «si bos cherides sarvare sa vida» e poi nde l’appo sa limba segadu. 258. E como in parte m'agatto cuntentu ca appo unu solu de isbrigare, min c'ando pagas dies a su mare ca es pro mene unu divertimentu; inie bido unu bastimentu e mi benit s'idea 'e m'imbarcare, benit a terra su bonu cumandante e faeddadu l'appo in cuss'istante. 259. Zertu c'a a mie non mi connoschiat, s'est mustradu cun megus genuinu e s'est trattesu cun megus vicinu, m'at dimandadu ita che faghia e li naro chin sa paga si podiat de partire cun issu clandestinu ma issu in s'istante at induidu e m'at nadu si fio unu bandidu. 260. Non m'at lassadu mancu aperrer laras, pro parte sua fit meda cuntentu però m'at nadu: «In custu momentu sa veridade giusta mi decraras», m'at dimandadu: «Comente ti naras poi andamus a su bastimentu»; bido chi fit un'omine cumpridu e l'appo nadu chi fio unu bandidu. 261. Mi rispondet cust'omine a puntinu cun veru coro tottu geniale: «Intendo deo semper in giornale su chi passat su poveru Istochinu, e tue puru cambia camminu si no poi ti nd'agattas male», su faeddu dae 'ucca nde li leo e li naro: «Istochinu già so deo». 262. Cand'at intesu su numen aizu, e chi fio Istochinu l'appo nadu, cun dignidade m'aiat abbrazzadu comente chi li essere unu fizu: «Si pones mente a su meu cussizu tue ti podes narrer fortunadu, e lassa d'ogni tua differenzia chi crasa nois semus in partenzia». 263. L'appo ringraziadu dignamente a custu capitanu bravu e dignu: «Pro como non li potto dare impignu, intantu già che torro frequente»; però si deo aio postu mente mi fit andadu bene ogni disignu, si mi suzzedit carchi tribulia poto narrer sa curpa es tota mia. 264. Custu signore totu tristu iscuru de m'aggiuare teniat desizu pro mi sarvare dae su fastizu e deo brama nde tenio puru; issu m'at nadu: «Si non ses seguru deo in prenda ti lasso unu fizu, finzas chi tue non ses sarvu a prou lu lasso in domo de connadu tou». 265. Mi dispedo cun issu cum premura: «Vostè mi cheret dare forza e brios: it'an a narrer sos nemigos mios, chi deo so fuidu pro paura? Como torro a sa mia positura chi ancora de cussos bi nd'at bios; e cando accabo su meu dovere lando benzo cun tottu piaghere». 266. «Ma lassa perder custos inimigos, bides chi sese in momentos bruttos, oramai sos pius sunu distruttos e pius non ti ponzas in castigos, chie a tie ti ponet in obrigos s'an a agattare cun sos murros asciuttos, lassa perdere sa vida 'e sa muntagna e pone mente e benis a Ispagna». 267. Su bastimentu fit bellu e prontu: «Beni Istochinu, beni a t'imbarcare». «Pro custa orta m'at a perdonare ca tenzo de arrangiare carchi contu si nono custos mi lean pro tontu, e poi non los potto perdonare; pro custa orta iscuset a mie, arrivederci a un'attera die». 268. Gurpa mia ca no appo postu mente pro ghi non fio ancora soddisfattu. Crudele appo fattu unu reatu chi appo mortu un'anima innozente però dae su die veniente morte deo pius no appo fattu, dae su die e tottu appo finidu ca so istadu troppu incrudelidu. 269. Custa vittima fit s'urtimu accabbu e sun finidos tottus sos fastizzos, ca fin crudele sos mio disizzos fio peus de unu coro arabbu; no est giustu su peccadu de su babbu chi pro issu piangana sos fizzos, s'innozente delittu fattu app'eo basta pius in mundu mi recreo. 270. Dae cando appo fattu custa morte no appo tentu unu minutu bonu, Deus mi àt negadu su perdonu, de campare non appo pius sorte, m'at attaccadu unu tussiu forte pius a camminare istesi bonu e deo senza ischire su pruite, fit sa mia una forte pormonite. 271. Non podia piusu a camminare, su tussiu fit sempre de continu mottu e papaio solu latte cottu atteru non podia mandigare; mandadu appo a mi comporare sa meighina e unu cerottu, pro mi sarvare mediu faghia però sa frebbe continu tenia. 272. Custu pastore chi aio vicino già beniat ispessu a m'assistire chirchende de mi poder cunvertire ma su tussiu fit sempre de cuntinu: «Ite pensas de faghere Istochinu, faghe mediu de ti costituire, chirca si podes sichire ness'in pese, bido intantu chi tue mortu sese». 273. Sempre sa frebbe piusu arterada non si podia' movere piusu a logu, non si podia' faghere mancu fogu, fit sutta de una barracca isfasciada e s'ora sua fit già arrivada chi fit sa morte sua fattendeli giogu ca non podiat mover mancu passu, issu fit tostu comente unu sassu. 274. Custu amigu pastore Pilia beniada a mi bidere ogni momentu e intendiat su meu lamentu: chircaio a Giuannanghela e mama mia fit sa frebbe de s'urtim'agonia e fio ispirende cun turmentu, e narat su pastore cantu imbattidi: «Poverittu Istochinu cantu pattidi». 275. «Poverittu, e chie lu cunforta' si non l'assistidi Deus chi est bonu pro ghi s'aggiudu meu est tottu in donu in custu logu solu dadu borta; si invocaiada s'innozente morta pedinde a Assunta Nieddu su perdonu ca l'aiada sempre in visione, pro cussu fi morinde a passione». 276. E poi non podiat faeddare e ne latte podiada ingullire, mi naraiada: «Aggiuami a mi ‘occhire non mi lesses piusu passionare, e poi giughemi a mi sepurtare a carchi logu de non m'iscoprire, ti prego tantu chi tinde interessese e a suffrire gai non mi lessese». 277. «E tando deo pro s'amore de Deus a Istochinu unu corpu appo dadu e poi sutta sutta appo avvisadu chi fi mortu Istochinu in logu meu; e custu l'ischidi su populu intreu ca est custu su veru resultadu, comente cherene sos giornales iscriene a chie cherene sa reione diene». 278. Zertu chi no est mortu in paghe santa at finidu Istochinu a fagher coa, Arzana como faghede vida noa e chi potta fruttare ogni pianta, fortuna a cussa zona tottaganta e dogni poverittu fetta' proa, s'odiu malu restede in su profundu e chi appen paghe cantu dura' mundu. 279. Deo non cherzo perunu merittu subra a sa mia semplice memoria, tottu su c'appo leggidu in s'istoria in parte mia su giustu appo iscrittu; e chi sia' finidu ogni delittu ei sos mortos in santa gloria; non so che zertos poetas robustu però su c'appo iscrittu est tottu giustu.